Powróćmy do notki Ziemia się wkrótce przewróci. W notce występuje skrzydełkowa nakrętka rzokręcająca się ze śruby i lecąca fikając koziołki w tzw. kosmicznej nieważkości. Efekt Dżanibekowa.
Nakrętka fika koziołka co jakieś 40 centymetrów – tak zaobserwował nasz kosmonauta. A my chcemy zrozumieć co jest grane, dlaczego fika, co z tego fikania wynika?
Ja fikanie chcę potraktować fizyką. A traktowanie zjawiska fizyką zawsze zaczyna się od oszustw. Taki już nasz los, że inaczej nie umiemy. Ja oszukam otwarcie: pozbędę się statku kosmicznego krążącego wokół Ziemi krążącej wokół Słońca krążącego wokół itd.
Po prostu wyrzucę to wszystko twierdząć, że dla zrozumienia fikania nakrętki są to nieistotne komplikacje. Założę, że fikanie odbywa się w próżni, z dala od wszelkich mas, żadne grawitacje ani takie tam nie działają, mamy nakrętkę w układzie inercjalnym. Że to nieprawda? Że statek Soyuz to nie układ inercjalny? Owszem, nieinercjalny, zaś obserwator ma imię Vladimir. I co z tego? To nie ma nic do rzeczy, ani to w jaki dzień tygodnia efekt zaobserwowano. Trzeba się nauczyć odróżniać to co nieistotne od istotnego. Tylko tak możemy w ogóle coś „zbadać”.
Dalej: nasza latająca i fikająca nakrętka ma środek ciężkości. Ten środek ciężkości nie fika. W samej rzeczy przyglądając się filmowi można zauważyć, że środek ciężkości, po wyjściu nakrętki ze śruby w przestrzeń, posuwa się ruchem jednostajnym prostolinijnym. I tak ma być według fizyki. Więc to przesuwanie się środka ciężkości jest zupełnie dla efektu nieistotne. Fikanie odbywać się będzie tak samo kiedy środek ciężkości będzie stał w miejscu. Co zawsze można zrobić, jak ktoś bardzo chce, przesuwając kamerę, ruchem jednostajnym, wraz z nakrętką, na przykład na sznurku. Nakrętka będzie stała w miejscu i w miejscu fikała fikołki. Teraz nie jest ważne, że fikołek odbywa się co ileś tam centymetrów. To nieistotne. Istotne jest co ile obrotów nakrętki odbywa się fikołek. To jest wewnętrzna cecha zjawiska, niezależna od (inercjalnego) obserwatora.
I tak oszukam. Problem uproszczę. Zajmę się ciałem sztywnym obracającym się wokół swego nieruchomego środka ciężkości. Jest to uproszczenie. Ale wystarcza do zrozumienia istoty zaobserwowanego zjawiska.
Istotny więc będzie obrót wokół. Obrót sztywny. Co to znaczy? I tu bez matematyki się nie obędzie. Trzeba będzie udać się na politechnikę. Czy to wrocławską czy to to warszawską, czy to jeszcze gdzie indziej. Wirtualnie. I tak zrobimy.
Niby o tym co nam potrzeba, ale nie tak jak nam potrzeba. Już lepiej tak:
Matematykę sami dodamy.
