Sir William Crookes - z całym szacunkiem

Czytając niepospolitą autobiografię Alfreda Russela Wallace'a, kolegi Darwina i współtwórcy (jeśli nie twórcy) teorii ewolucji, natrafiłem na następujący interesujący fragment:

„W latach 1870-1880 miałem wiele możliwości bycia świadkiem interesujących zjawisk w domach moich różnych znajomych; o niektórych z nich się publicznie nie wypowiadałem. Na początku roku 1874 John Morley, wydawca Fortnightly Review poprosił mnie, bym napisał artykuł do tego czasopisma na temat „Spirytualizmu”. Spore zainteresowanie wywołała publikacja „Raportu Komisji Towarzystwa Dialektycznego”, a nade wszystko doświadczenia przeprowadzone przez Pana Crookes'a z udziałem Pana Home'a, a także odmowa Towarzystwa Królewskiego uczestniczenia w tych doświadczeniach.”

(kursywa i wytłuszczenie: moje).

To mnie zaciekawiło. Kto to jest Pan Crookes? I co to za doświadczenia, których Towarzystwo Królewskie nie chciało w ogóle widzieć? Pamiętajmy, że ciekawość jest niezbędna u każdego prawdziwego naukowca! Towarzystwo Królewskie nie było ciekawe? Czemu? Być może doświadczenia Pana Crookes'a nie były godne uwagi szanownego uczonego towarzystwa, a to ze względu na panujące w tym towarzystwie święte przekonanie, że nie sugerowały one niczego nowego pod słońcem?

Aby czegoś się o tym wszystkim dowiedzieć rzeczą pierwszą było sprawdzenie kim jest Pan Crookes? Zajrzyjmy do francuskiej Encyclopedii Universalis. Według tej encyklopedii Sir William Crookes (1832-1919) był angielskim chemikiem, odziedziczył spory majątek, mógł sobie zatem pozwolić na to, by przeprowadzać badania w dużym stopniu niezależnie. Odkrył pierwiastek tal, wynalazł też pierwszy radiometr, znany dziś pod nazwą „rura Crookesa”.

Rura Crookesa

rura Crookesa

Rysunek z pracy Crookesa "On Radiant matter" - Promienista materia

Z Encyclopedia Britannica dowiadujemy się dodatkowo, że w roku 1897 otrzymał (z rąk Królowej Wiktorii) tytuł szlachecki (stąd „Sir” przed jego imieniem). Znacznie więcej o Williamie Crookesie znajdujemy w witrynie Wydziału Chemii Uniwersytetu Oksfordzkiego. W szczególności znajdujemy tam niebagatelną listę nagród, wyróżnień i zaszczytów:

Past President, Chemical Society, Brit. Assoc., Inst. Elect. Eng., Soc. Chem. Industry; Hon. Member, Roy. Phil. Soc. Glasgow, Roy. Soc. NSW, Pharm. Soc., Chem. Metall. and Mining Soc. of South Africa, Amer. Chem. Soc., Amer. Philos. Soc., Roy. Soc. Sci. Upsala, Deutsch. Chem. Gesell. Berlin, Psychol. Soc. Paris, Antonio Alzate Sci. Soc. Mexico, Sci. Soc. Bucharest, Reg. Accad. Zelanti; Foreign Mem. Accad. Lincei, Rome; Corresp. Inst. de France (Acad. Sci.), Corresp. Mem. Bataafsch Genoots., Rotterdam, Soc. Encouragement pour l'Indust. Paris; For. Assoc. National Acad. Sciences, Washington; Foreign Mem., Royal Swedish Academy of Sciences. International Exhibition, 1862, medal; Acadèmie des Sciences, 1880, gold medal and prize of 3000 frs; Electrical Exhibitions, Paris, 1881, medal; Society of Arts, 1885, Fergusson Gold Medal; Exposition Universelle, Paris, 1889, medal; Society of Arts, 1899, Albert Gold Medal; Franklin Institute, Philadelphia, 1912, Elliott Cresson Gold Medal; Soc. Chem. Industry, 1912, gold medal. Royal medallist, Davy medallist, Copley medallist, and three times Bakerian Lecturer of the Royal Society.

Sir William Crookes

Czuję tu, że powinienem wyjaśnić czemu przytaczam tu tę długą listę? Czy nagrody są istotne? Czy tytuły są ważne? Ważne są jedynie fakty, tak mógłby ktoś argumentować. Tak, ale nagrody to też fakty, i zwykle tak bywa, że nagrody otrzymuje się w uznaniu za umiejętności i osiągnięcia.

By zakończyć to wprowadzenie do mojej serii notek tej nowej tu postaci, sprawdźmy co polska Wikipedia ma do powiedzenia na temat Sir Williama Crookesa:

Sir William Crookes (wym. "ˈkru̇ks"; ur. 17 stycznia 1832 w Londynie, zm. 4 kwietnia 1919 tamże) – angielski fizyk i chemik. Łączył dokonywane prywatnie eksperymenty z prowadzeniem interesów. Wydawał kilka pism fotograficznych i naukowych. W 1861 wkrótce po dokonaniu przez Roberta Bunsena i Gustava Kirchhoffa odkryć w dziedzinie spektroskopii, odkrył pierwiastek chemiczny tal (Tl). Pośrednio doprowadziło to do skonstruowania, w 1875, radiometru.

Pod koniec XIX wieku skonstruował urządzenie (nazwane później "rurą Crookesa") do obserwacji promieniowania katodowego, poprzedniczkę lampy rentgenowskiej, a w 1903 spintaryskop. Interesował się spirytyzmem, a jego przeświadczenie o prawdziwości tego zjawiska wzbudziło w latach 70. XIX wieku duże kontrowersje.

Publikacje nt. spirytyzmu

(en) William Crookes, Spiritualism Viewed by the Light of Modern Science. "Quarterly Journal of Science". July 1870.

(en) William Crookes, Notes of an Enquiry into the Phenomena called Spiritual during the Years 1870-1873. "Quarterly Journal of Science". January 1874.

Dla lubiących zaglądać do źródeł – linki do pozycji wspomnianych w tej notce (wszystkie pozycje w języku angielskim):