W notce tej przedstawiam pod dyskusję kolejny, trzeci już, fragment z mojej książki.
Czy nauka jest racjonalna?
Nauka winna być racjonalna. Ale jak może być racjonalna, jeśli tworzą ją naukowcy, którzy sami często zachowują się w irracjonalny sposób?
Na początek poruszmy tutaj, krótko, problem Nauka a religia. Różnica pomiędzy nimi omawiana jest przez Russella w jego dziełku „Nauka i religia”.
Nauka idzie od dołu do góry.
W nauce startujemy od obserwacji, od danych, następnie tworzymy ogólne zasady, czy prawa, mające na celu wyjaśnienie tych danych i przewidywanie nowych danych. Od czasu do czasu, gdy pojawiają się nowe dane, lub gdy pojawia się nowa idea dotycząca analizy starych danych, może się okazać, że nasze dotychczasowe wyjaśnienia nie wystarczają. Wtedy pojawia się potrzeba rewizji zasad. Można zatem powiedzieć, że nauka jest budowana od dołu do góry, od dużej liczby obserwacji ku jednolitej teorii.
Religia budowana jest od góry do dołu.
Religia zaś budowana jest do góry do dołu, od ogólnych zasad, poprzez dedukcję, rozumowanie, do prostych zasad, które mają być stosowane w naszym codziennym życiu. Od czasu do czasu następuje rewizja rozumowania i praktyki religijne ulegają zmianie, choć podstawowe zasady pozostają w zasadzie niewzruszone. Russell podsumowuje to w ten sposób:
„Kredo religijne różni się od teorii naukowej tym, że przypisywana mu jest absolutna i wieczna prawdziwość, podczas gdy w nauce mamy zawsze do czynienia z prowizorycznością, oczekujemy tego, że, wcześniej czy później, modyfikacje dotychczasowych teorii okażą się konieczne. Jesteśmy też świadomi tego, że metody naukowe są logicznie niezdolne do dostarczenia kompletnych i ostatecznych dowodów.”
Russell zauważa też inną ważną róznicę pomiędzy Nauką a religią:
„Konflikt pomiędzy teologią a nauką to konflikt pomiędzy autorytetem a obserwacją. Naukowiec nie żąda by wierzyć w jakieś stwierdzenie dlatego, że jakiś autorytet oświadczył, że jest prawdziwe. Przeciwnie, naukowiec zachęca do odwoływania się do doświadczenia zmysłów, oraz wspiera tylko te doktryny, które wydają się mu być oparte na faktach, które mogą być bezsprzecznie potwierdzone przez każdego, kto poczyni odpowiednie obserwacje.”
Religia i Nauka w społeczeństwie.
Nauka i religia spełniają różne funkcje w społeczeństwie. Jedna z funkcji religii została jasno wskazana w starym dziele „Historia konfliktu pomiędzy religią i nauką” Johna Williama Drapera, profesora Uniwersytetu w Nowym Jorku, a także autora „Traktatu o psychologii czałowieka”. Tak pisał on w roku 1875:
„Kilka lat temu, politycznie, zatem właściwie, było wstrzymywać się od wszelkich aluzji odnośnie tej kontrowersji, i trzymać cały konflikt pod stołem. A to ponieważ spokój społeczny tak bardzo zależy od przekonań religijnych, że nikt nie powinien mieć prawa by go zakłócać.”
A jak to jest dzisiaj? Religia jest wciąż wygodnym narzędziem utrzymywania spokoju społecznego, ale w międzyczasie Nauka i technologia dostarczyły innych efektywnych środków dla zapewnienia tego samego celu. Mamy więc dziś farmaceutyki i inne chemikalia, mamy globalnie kontrolowane media, mamy techniki psychologiczne – wszystko to jest do dyspozycji dla tych, których celem jest zapewnienie społecznego spokoju. Zatem religia nie jest już więcej potrzebna nauce, i stąd może mamy narastający konflikt?
