Gdy fizyka znika

Wszyscy znamy powiedzenie: „Nic w przyrodzie nie ginie”. A jednak ...Od czasu do czasu zdarzają się wyjątki od obowiązujących praw. Ta notka dotyczy jednego z takich wyjątków. Zniknął fizyk, a wraz z fizykiem zniknął kawałek możliwej fizyki.

26-go marca 1938 roku genialny fizyk włoski Ettore Majorana kupił bilet powrotnyna statek Neapol-Palermo i od tego czasu słuch po nim zaginął. Dzień wcześniej napisał list do Antonio Carrelli, Dyrektora Instytutu Fizyki w Neapolu:

Neapol, 25 marca 1938

Drogi Carrelli, podjąłem decyzję od której nie ma powrotu. Nie ma w tym nic z samolubstwa, ale zdaję sobie sprawę z tego, że moje nagłe zniknięcie przyczyni kłopotów zarówno Tobie jak i studentom. Proszę Cie o wybaczenie mi tego, w szczególności za sprzeniewierzenie się szczerej sympatii i przyjaźni jaką mnie darzyłeś w ciągu ostatnich miesięcy. Proszę byś przypominał mnie tym wszystkim których poznałem i doceniałem w Twoim instytucie, szczególnie Scutti: będę ich miał wszystkich w pamięci aż do godz 11 wieczorem dzisiaj, być może i dłużej. E Majorana.

Zaraz potem wysłał jedna następny list, w którym zawiadamiał iż zmienił swe plany.

Od tej pory Majorany nikt nie widział. 6-go grudnia 1938 minister zdecydował iż w dniu 25-go marca Majorana zrezygnował ze swego stanowiska bowiem porzucił, bez podania powodu, obowiązki służbowe na okres dłuższy niż dziesięć dni.

Enrico Fermi napisał list do Mussoliniego apelujący o wszczęcie poszukiwań Majorany. Pisał o Majoranie jako o fizyku o rzadkiej błyskotliwości.

Hipotezy:

Najbardziej popularna jest hipoteza samobójstwa. Jednakże: niedługo przed zniknięciem Majorana podjął z banku wszystkie swoje oszczędności i udał się do Palermo. Poza tym rodzina twierdzi iż był człowiekiem głęboko wierzącym i samobójstwo byłoby czymś nie do pomyślenia.

Druga hipoteza, rozwinięta w książce Leonardo Sciascii: Majorana zniknął, bowiem przewidział, że badania nad reakcjami jądrowymi doprowadzą do powstania broni jądrowych. Laura Fermi, żona noblisty Enrico Fermiego stwierdziła, że „Ettore był nadzwyczaj inteligentny. Jeżeli zdecydował się zniknąć, to nikt go nigdy nie znajdzie.” W czasie prac nad amerykańską bombą atomową (słynny Manhattan Project), gdy prace utykały w miejscu, Fermi zwracał się do Wignera z tymi słowy „Och, gdyby Ettore był z nami.” Innym razem powiedział „Tutaj trzeba by Ettore”. Generał Groves, gdy to usłyszał, spytał Fermiego kto to jest ten Ettore i dowiedział się, że chodziło o Majoranę. Grove na to, że w takim razie warto go ściągnąć, na co Wigner odpowiedział, że niestety zniknął on parę lat temu.

Trzecia hipoteza, popierana przez rodzinę Majorany, to że Majorana przeżywał kryzys duchowy i ukrył się w klasztorze. Biskup z Trapani stwierdził iż faktycznie Majorana przechodził kryzys duchowy i że samobójstwo jest wykluczone. Więcej nie powiedział zasłaniając się tajemnicą spowiedzi.

Jest wreszcie hipoteza iż Majorana schronił się w Ameryce Południowej. Ktoś miał go widzieć w hotelu w Buenos Aires. Posłano detektywów ale okazało się z zapisków hotelowych zniknęła odpowiednia strona.

Sycylijski dziennikarz, Salerno, pisał:

„Powszechnie wysuwa się hipotezę samobójstwa, ale polityka lat faszyzmu i nazizmu, która doprowadziła do Drugiej Wojny Światowej sugeruje zabójstwo. Ponieważ niektóre z prac Majorany mogły ułatwić produkcję broni atomowej, projektu nad którym pracował Heisenberg dla nazistowskich Niemiec, istnieje duża możliwość iż Majorana został zamordowany, prawdopodobnie przez nazistowskich agentów. „

Majorana był niewątpliwie odszczepieńcem – nie był taki jak inni koledzy po fachu. Publikował niewiele. Tak było na przykład z odkryciem neutronu. Gdy Joliot i Curie odkryli neutralną cząstkę, która po wejściu w materię wyzwala z niej proton, wysunęli hipotezę iż był to foton – niczego innego bowiem nie znali. Majorana, gdy się z tymi wynikami zapoznał od razu stwierdził, że musi to być cząstka masywna, o masie bliskiej masie protonu. Gdy usłyszał to Fermi, zaczął namawiać Majoranę by ten natychmiast swoje spostrzeżenie opublikował. Na próżno. Sława za odkrycie neutronu przypadła Chadwickowi.

Jako dziecko Majorana był nieśmiały. Chował się pod stołem i tam coś sobie rachował. Jego ojciec był inżynierem. Jego wujek, Quirino Majorana, był fizykiem doświadczalnym. Quirino Majorana przeprowadził szereg intrygujących doświadczeń i rozwinął ciekawą teorię grawitacji, która nawiązywała do wcześniejszych idei pochodzących od Łomonosowa i od Le Sage – grawitacja nie zachodzi dzięki przyciąganiu a dzięki popychaniu przez cząstki lub fale eteru.